Mieszkanie bez meldunku w Polsce: ryzyka i konsekwencje dla najemcy i właściciela

Rodzimy rynek pracy coraz częściej przypomina rynki zachodnie, gdzie mieszkańcy przeprowadzają się w poszukiwaniu pracy kilkakrotnie, a nawet kilkunastokrotnie w ciągu życia. Nie raz i nie dwa prowadzi to do sytuacji, w której zamieszkuje się pod danym adresem bez formalnego meldunku tymczasowego lub stałego. Niewielu jednak zastanawia się, czy jest to w ogóle legalne i czy można mieszkać u kogoś bez zameldowania? Teoretycznie taki wymóg istnieje, choć jego zastosowanie jest bardzo złożone, a egzekwowania przepisów prawa w wielu sytuacjach po prostu się nie podejmuje. Niemniej jednak, osoby zajmujące dany lokal bez meldunku, jak też jego właściciele muszą liczyć się z pewnymi konsekwencjami. Sprawdź, co może grozić za zaniechanie obowiązku meldunkowego.

Czy trzeba mieć meldunek? Obowiązek meldunkowy w Polsce

Wbrew powszechnemu przekonaniu, że można legalnie mieszkać w wynajmowanym mieszkaniu bez obowiązku zgłoszenia stałego pobytu, w Polsce wciąż istnieje obowiązek meldunkowy.

Art. 25 ust. 1 Ustawy o ewidencji ludności: "Obywatel polski przebywający na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest obowiązany zameldować się w miejscu pobytu stałego lub czasowego najpóźniej w 30. dniu od dnia przybycia do tego miejsca."

Zgodnie z tymi przepisami, osoba przebywająca w danym miejscu pobytu z zamiarem ciągłego przebywania, ma obowiązek zameldować się na pobyt stały. Z kolei wszyscy, którzy przebywają w danej miejscowości na czas dłuższy niż 3 miesiące, ale bez zamiaru zmiany miejsca pobytu stałego, mają obowiązek meldunku na pobyt czasowy.

Na czym polega obowiązek meldunkowy? Ma on charakter wyłącznie administracyjny i służy celom ewidencyjnym. Jego głównym celem jest gromadzenie danych o liczbie i rozmieszczeniu ludności. Dane te trafiają do ewidencji ludności i rejestrze PESEL. Trzeba tutaj podkreślić, że nie jest on równoznaczny z prawem do lokalu ani tytułem prawnym do nieruchomości. Stąd też od lat postuluje się zniesienie obowiązku meldunkowego, ale jednak mało prawdopodobne jest, by do tego doszło.

Czy można nie być nigdzie zameldowanym? Prawa i codzienne wyzwania

Skoro egzekwowanie przestrzegania przepisów meldunkowych właściwie nie funkcjonuje, to czy można nie być nigdzie zameldowanym? Według prawa nie, ponieważ obowiązek meldunkowy dotyczy i polskich obywateli, i cudzoziemców. W praktyce jednak wiele osób funkcjonuje z brakiem meldunku — i to przez wiele lat. 

Każda osoba bez meldunku na pobyt stały lub czasowy dłuższy niż 3 miesiące musi przy tym liczyć się z wyzwaniami takimi jak:

• utrudnione załatwianie spraw urzędowych — bram meldunku może utrudnić lub wręcz uniemożliwić załatwianie spraw urzędowych, w tym wydanie dowodu osobistego (i to pomimo że sam adres nie pojawia się już na tym dokumencie, to trzeba podać adres zameldowania do dowodu), rejestracja pojazdu, ubieganie się o świadczenia socjalne;
• niemożność wzięcia udziału w wyborach — prawo do głosowania przysługuje w miejscu pobytu stałego;
• brak możliwości rejestracji działalności gospodarczej (w większości przypadków);
• zablokowany dostęp do niektórych usług publicznych.

Pamiętaj! Brak meldunku nie pozbawia obywatela jego podstawowych praw obywatelskich — do opieki zdrowotnej, edukacji czy pracy.

Wynajem mieszkania osobie bez meldunku – ryzyka dla właściciela

Wynajem mieszkania osobie bez meldunku jest powszechną praktyką. Właściciele nieruchomości wręcz odmawiają takiej czynności, w obawie, że w ten sposób osoba zameldowana nabędzie częściowe prawa do nieruchomości lub zamieszkiwania w niej, a później nie można będzie jej wymeldować. Trzeba jednak mieć na względzie, że choć w praktyce można mieszkać u kogoś bez zameldowania, to nie znosi to z właściciela mieszkania obowiązku meldunkowego. Powinien on albo samodzielnie dokonać meldunku najemcy, albo mu to umożliwić.

W przypadku wynajmu mieszkania osobie bez meldunku właściciel mieszkania powinien być świadomy konsekwencji braku zameldowania. Ryzyka, z którymi musi się liczyć, to:

• trudności z korespondencją — w przypadku problemów z najemcą, brak jego adresu zameldowania może utrudnić doręczanie pism sądowych czy wezwań do zapłaty;
• problemy z eksmisją lokatora;
• problematyczne dochodzenie swoich praw w sądzie.

Aby tego uniknąć, zaleca się zawieranie umowy najmu w formie pisemnej, ze wskazaniem adresu zameldowania najemcy.

Kara za brak meldunku – czy grozi?

Kara za brak meldunku jest w Polsce już od jakiegoś czasu jest niespotykana, a i wcześniej należała do rzadkości. Pomimo istnienia obowiązku meldunkowego, organy administracji publicznej nie nakładają kary za brak meldunku.

Warto w tym miejscu postawić pytanie — jaka jest odpowiedzialność za niedopełnienie obowiązku meldunkowego? Od 1 stycznia 2013 roku kara za brak meldunku dla polskich obywateli została wykreślona z Kodeksu wykroczeń. Nie ma więc sankcji za jego nieprzestrzeganie. Pojawiają się jednak głosy, że planowane jest przywrócenie kar za niedopełnienie obowiązku meldunkowego już w 2025 roku lub w roku kolejnym.

Czy osoba bez meldunku może starać się o mieszkanie?

Brak meldunku nie stanowi przeszkody w staraniu się o mieszkanie. Meldunek nie jest tytułem prawnym do mieszkania, a zatem nie wpływa na zdolność do wynajmowania, czy nawet zakupu nieruchomości. Choć ta druga czynność z reguły wiąże się z wieloma formalnościami i koniecznością załatwienia wielu spraw urzędowych, to wbrew pozorom, niemal żadna z nich nie wymaga podania adresu zameldowania.

Ciekawa jest też poruszana często kwestia: akt notarialny a zameldowanie. Niektórzy mogą być zdziwieni, że meldunek nie ma żadnego związku z aktem notarialnym. W tym dokumencie należy podać adres stały lub tymczasowy, ale niekoniecznie musi być to adres zameldowania. Akt notarialny, podobnie bowiem jak wpis do księgi wieczystej poświadcza bowiem nabycie własności nieruchomości, a nie zameldowania w niej. Nie musisz się nawet meldować w nowo nabytym mieszkaniu czy domu.

Czy można mieszkać u kogoś bez zameldowania? Działaj świadomie!

Brak kar za zameldowanie nie sprzyja dyscyplinie obywateli — skoro nic nie grozi im za niedopełnienie formalności w Urzędzie Gminy, to najczęściej tego nie robią. I być może w niektórych sytuacjach mają rację, zwłaszcza jak często zmieniają miejsce zamieszkania, a pod jednym adresem przebywają tylko kilka miesięcy. Nie zawsze będzie to korzystne i dla własnego dobra należy ważyć za i przeciw, a decyzję o meldunku podjąć, aby chronić swoje interesy. Zameldowanie jest korzystne, jeśli:

• jesteś najemcą i wiesz, że w najbliższej przyszłości będziesz musiał załatwiać ważne sprawy urzędowe — ułatwi to korespondencję z urzędem, co jest nieocenione, jeśli Twój prawdziwy adres zameldowania znajduje się kilkaset kilometrów dalej lub obawiasz się, że korespondencja trafi w niepowołane ręce;
• najmujesz mieszkanie bez umowy i chcesz uniknąć problemów z właścicielem — meldunek poświadcza, że doszło przynajmniej do umowy ustnej i daje Ci możliwość dochodzenia swoich praw.

Formularz zgłoszenia pobytu możesz złożyć również przez profil zaufany, co znacznie upraszcza tę czynność. Warto więc tego dokonać, aby uniknąć nieprzyjemności w życiu codziennym. Działanie zgodne z prawem i dopełnienie formalności działa na korzyść wszystkich stron!