Mieszkanie komunalne czy socjalne? Sprawdź, dla kogo są przeznaczone i jakie warunki trzeba spełnić

Zabezpieczenie dachu nad głową to jedna z podstawowych potrzeb każdego człowieka. Najpopularniejszą formą wsparcia jest mieszkanie z urzędu miasta. Jednak pod tym ogólnym pojęciem kryją się dwa fundamentalnie różne rodzaje lokali: komunalne i socjalne. W tym poradniku szczegółowo wyjaśniamy, czym się różni mieszkanie socjalne od komunalnego w 2025 roku, jakie warunki trzeba spełnić, by je otrzymać, i jak wygląda cały proces ubiegania się o taką pomoc.

Mieszkanie komunalne a socjalne – jakie są kluczowe różnice w 2025 roku?

Aby zrozumieć sedno sprawy, warto na wstępie poznać cztery fundamentalne różnice, które definiują oba typy lokali.

Najprościej mówiąc, mieszkanie komunalne a socjalne to dwie różne formy pomocy: pierwsze jest standardowym rozwiązaniem mieszkaniowym dla osób o niskich dochodach, drugie – formą interwencji kryzysowej.

Lokal komunalny: dla kogo jest przeznaczony i jakie warunki trzeba spełnić?

Mieszkanie komunalne to lokal wchodzący w skład mieszkaniowego zasobu gminy, przeznaczony dla osób, które nie są w stanie samodzielnie zaspokoić swoich potrzeb mieszkaniowych. Aby się o nie ubiegać, trzeba spełnić kilka rygorystycznych warunków, określanych indywidualnie przez każdą gminę w drodze uchwały rady gminy.

Główne kryteria to:

• Kryterium dochodowe: Dochód gospodarstwa domowego w przeliczeniu na jedną osobę nie może przekraczać ustalonego progu. Jest to najważniejszy warunek, który podlega wnikliwej weryfikacji.
• Brak tytułu prawnego do innej nieruchomości: Kandydat ani jego współmałżonek nie mogą posiadać na własność innego mieszkania czy domu. Posiadanie prawa do lokalu, np. mieszkania własnościowego, definitywnie wyklucza z możliwości ubiegania się o pomoc gminy.
• Warunek zamieszkania: Należy być stałym mieszkańcem danej gminy i to w niej koncentrować swoje centrum życiowe.

Lokale komunalne są przeznaczone przede wszystkim dla rodzin o niskich, ale stabilnych dochodach, osób starszych, niepełnosprawnych czy wychowanków domów dziecka.

Lokal socjalny: kto i w jakich sytuacjach może liczyć na pomoc mieszkaniową?

Lokal socjalny to forma najdalej idącej pomocy mieszkaniowej, skierowana do osób znajdujących się w skrajnie trudnej sytuacji materialnej i życiowej. O przyznanie takiego lokalu można ubiegać się na dwa sposoby:

1. Na mocy wyroku sądowego: Sąd, orzekając o eksmisji, ma obowiązek zbadać sytuację lokatora. Jeśli eksmitowany należy do jednej z grup chronionych (np. jest kobietą w ciąży, małoletnim, osobą z niepełnosprawnością, emerytem lub rencistą uprawnionym do świadczeń z pomocy społecznej), sąd w wyroku przyzna mu prawo do lokalu socjalnego. Wykonanie eksmisji zostaje wtedy wstrzymane do czasu, aż gmina przedstawi ofertę takiego lokalu.
2. Na podstawie wniosku do gminy: O lokal socjalny mogą ubiegać się bezpośrednio w urzędzie osoby bezdomne lub dotknięte skrajnym ubóstwem, których dochody są niższe nawet od tych wymaganych przy ubieganiu się o mieszkanie komunalne.

Kryterium dochodowe i metrażowe – jak gmina weryfikuje Twoją sytuację?

Podstawą weryfikacji każdego wniosku jest analiza dochodów. Zgodnie z Ustawą o ochronie praw lokatorów, to rada gminy ustala wysokość dochodu gospodarstwa domowego uzasadniającą oddanie w najem lokalu.

• Jak to wygląda w praktyce? Gmina określa maksymalny miesięczny dochód na jednego członka gospodarstwa domowego. Próg ten jest zwykle wyrażony jako procent najniższej emerytury. Na przykład, uchwała może stanowić, że dochód nie może przekraczać 150% kwoty najniższej emerytury w gospodarstwie jednoosobowym i 100% w gospodarstwie wieloosobowym.
• Weryfikacja: Do wniosku należy dołączyć szczegółowe dokumenty finansowe, takie jak zaświadczenia o zarobkach, decyzje o przyznaniu świadczeń czy roczne zeznania podatkowe. Urzędnicy skrupulatnie sprawdzają, czy deklarowane dochody mieszczą się w widełkach.

Niektóre gminy stosują również kryterium metrażowe, przyznając punkty osobom zamieszkującym w warunkach rażącego przeludnienia (np. gdy na jedną osobę przypada mniej niż 5 m² powierzchni).

Standard, czynsz i umowa najmu – czym w praktyce różnią się oba typy mieszkań?

Różnice między oboma typami lokali najwyraźniej widać w codziennym użytkowaniu.

• Standard: Lokale komunalne muszą spełniać standardy używalności, posiadać dostęp do wody, prądu i ogrzewania oraz być wyposażone w kuchnię i łazienkę. Standard mieszkań socjalnych może być znacznie niższy – ustawa dopuszcza np. brak centralnego ogrzewania czy ciepłej wody, a nawet wspólną łazienkę na korytarzu.
• Czynsz: Stawka czynszu za lokal komunalny jest ustalana przez gminę i jest niższa od rynkowej. W przypadku lokalu socjalnego czynsz jest symboliczny – ustawa stanowi, że nie może on przekraczać połowy stawki czynszu najniższego obowiązującego w mieszkaniowym zasobie danej gminy.
• Umowa: Najem lokalu komunalnego jest zazwyczaj zawierany na czas nieokreślony, co daje poczucie stabilizacji. Umowa najmu socjalnego jest zawsze terminowa (np. na rok lub dwa lata). Po tym okresie gmina ponownie weryfikuje sytuację dochodową najemcy i decyduje, czy umowę przedłużyć.

Ubieganie się o mieszkanie z urzędu miasta to często długotrwały i niepewny proces, a oczekiwanie na własny kąt może trwać latami. Zrozumienie różnic między lokalem komunalnym a socjalnym to pierwszy krok, ale co jeśli Twoja sytuacja wymaga szybszego rozwiązania? W Homly.to wiemy, że czasami najlepszą drogą do stabilizacji jest zdobycie środków na zakup własnej nieruchomości. 

Jeśli posiadasz udziały w innym mieszkaniu lub odziedziczyłeś nieruchomość, której nie chcesz lub nie możesz utrzymać, oferujemy szybki i bezpieczny skup nieruchomości. Pomagamy przekształcić problematyczny majątek w gotówkę, która może stać się Twoim wkładem własnym na nowe, niezależne życie.

Jak złożyć wniosek o mieszkanie od gminy? Przewodnik krok po kroku

Procedura ubiegania się o lokal z zasobu gminy jest sformalizowana i wymaga cierpliwości.

1. Krok 1: Informacja w urzędzie. Udaj się do wydziału spraw lokalowych w swoim urzędzie miasta lub gminy, aby pobrać wniosek i zapoznać się ze szczegółowymi wymaganiami zawartymi w lokalnej uchwale.
2. Krok 2: Kompletowanie dokumentów. Zbierz wszystkie wymagane załączniki: oświadczenia o dochodach wszystkich członków gospodarstwa domowego, zaświadczenia o zatrudnieniu, dokumenty potwierdzające sytuację rodzinną (akty urodzenia, małżeństwa), ewentualne orzeczenia o niepełnosprawności itp.
3. Krok 3: Złożenie wniosku. Kompletny wniosek wraz z załącznikami złóż w urzędzie. Pamiętaj, że podajesz informacje pod rygorem odpowiedzialności karnej.
4. Krok 4: Weryfikacja i oczekiwanie. Urzędnicy zweryfikują Twój wniosek. Jeśli spełniasz kryteria, zostaniesz wpisany na listę oczekujących. Czas oczekiwania na przydział lokalu jest największym wyzwaniem i w wielu miastach może wynosić od kilku do nawet kilkunastu lat.

Podsumowując, mieszkanie socjalne a komunalne to dwa różne narzędzia polityki mieszkaniowej, skierowane do osób o odmiennych potrzebach. Kluczem do zrozumienia swoich praw jest zapoznanie się z lokalnymi przepisami i rzetelna ocena własnej sytuacji materialnej i życiowej.

Źródła:

1. Ustawa z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 725). Dostęp online: isap.sejm.gov.pl
2. Serwis Rzeczypospolitej Polskiej, Skorzystaj z pomocy mieszkaniowej gminy. Dostęp online: gov.pl
3. Portal Samorządowy, Mieszkania komunalne i socjalne. Jakie trzeba spełnić warunki?. Dostęp online: portalsamorzadowy.pl